Zjawisko smogu, mimo że niewidoczne gołym okiem, jest nieodłącznym elementem późnojesiennego i zimowego krajobrazu w Polsce. Jest to kwestia niezwykle istotna, biorąc pod uwagę fakt, iż badania wielokrotnie dowodziły, że polskie miasta niestety goszczą na czele światowych statystyk dotyczących zanieczyszczenia powietrza. Pomimo wykazanej bezpośredniej zależności pomiędzy ekspozycją na zanieczyszczone powietrze a negatywnymi skutkami dla zdrowia człowieka, brak dostatecznej świadomości społecznej stanowi barierę dla skutecznego radzenia sobie z problemem smogu.
Termin „smog” pochodzi od dwóch angielskich słów: 'smoke’ czyli dym i 'fog’, czyli mgła. W Londynie po raz pierwszy użyto tego określenia w 1952 roku, kiedy to miasto doświadczyło tragicznych konsekwencji tego zjawiska atmosferycznego. W jego wyniku tysiące mieszkańców straciło życie na skutek niewydolności oddechowej i uszkodzenia układu oddechowego. Smog powstaje w wyniku połączenia braku wiatru, dużej wilgotności oraz obecności zanieczyszczeń powietrza. Skład smogu zależy od miejsca, w którym występuje, a konkretnie – od zawartości określonych tlenków.
Podstawowym składnikiem smogu jest pył zawieszony w powietrzu, zawierający gazy takie jak tlenki azotu, dwutlenek siarki, ozon i tlenek węgla. Zawiera również różne związki chemiczne, w tym metale ciężkie i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), które są silnie rakotwórcze. W Polsce występują także pyły PM10 i PM2,5 – uważane za najbardziej szkodliwe dla zdrowia spośród wszystkich zanieczyszczeń atmosferycznych. Pył PM10 to cząsteczki o średnicy nie większej niż 10 μm, zawierające między innymi toksyczne dioksyny i furany. Powstają one głównie podczas procesów spalania paliw stałych i ciekłych.
Niestety, nasz kraj znajduje się wśród europejskich państw o najwyższym poziomie zanieczyszczenia powietrza. Według monitoringu prowadzonego przez Polski Alarm Smogowy, w 2021 roku najbardziej skażonymi miejscami były miasta takie jak Nowa Ruda, Sucha Beskidzka, Pszczyna, Wodzisław Śląski, Zgierz i Nowy Targ. Kraków od lat utrzymuje się na czołówce globalnego rankingu miast o najbardziej zanieczyszczonym powietrzu. Główną przyczyną takiego stanu rzeczy są spaliny emitowane przez kotły i piece na paliwa stałe, zwane „niską emisją”, a także spalanie węgla niskiej jakości w urządzeniach nie spełniających żadnych norm emisji spalin.
Smog, choć niewidoczny dla oka człowieka, może stanowić realne zagrożenie dla zdrowia. Badania nad wpływem smogu na zdrowie publiczne są coraz bardziej popularne. Smog hamuje funkcje obronne układu oddechowego, sprzyja rozwijaniu infekcji i utrudnia wymianę gazową w płucach, co zwiększa obciążenie serca. Kaszel jest naturalną reakcją organizmu na zanieczyszczenie powietrza, jednak jest on skuteczny tylko na początku i prowadzi do eliminacji szkodliwych pyłów z dróg oddechowych. Kaszel wywołany smogiem szybko przechodzi ze stadium suchego w stadium produktywnego.