Polskie lasy są domem dla więcej niż 600 wilków, podzielonych na ponad 100 watah, oraz co najmniej 128 rysi. Wieloaspektowy program inwentaryzacyjny, obejmujący obserwacje bezpośrednie, analizę śladów, nasłuchu wilczego wycia, lokalizowania miejsc rozrodu oraz badania ofiar tych drapieżników, dostarczył ekspertom ponad 20 tysięcy danych o populacjach tych gatunków. Dzięki Zakładowi Badania Ssaków PAN w Białowieży, miłośnicy fauny mają możliwość odbycia niepowtarzalnej wirtualnej podróży do świata tych chronionych drapieżników, popartej licznymi fotografiami od badaczy i leśników.
Inwentaryzacją owych gatunków na terenie całego kraju zajmuje się Zakład Badania Ssaków PAN pod kierownictwem prof. dr hab. Włodzimierza Jędrzejewskiego, Stowarzyszenie dla Natury „Wilk” kierowane przez dr Sabinę Pierużek-Nowak oraz Instytut Ochrony Przyrody PAN pod przewodnictwem prof. dr hab. Henryka Okarmy. Dokonują jej leśnicy, pracownicy parków narodowych, a także pracownicy koordynujących instytucji. Projekt jest realizowany we współpracy z Dyrekcją Generalną Lasów Państwowych i posiada poparcie Głównego Konserwatora Przyrody.
Podczas sezonu 2006/2007, jak wyjaśniają członkowie zarządu Stowarzyszenia dla Natury „Wilk”, populację wilka (Canis lupus) oceniano na około 101-124 watahy, każda składająca się średnio z 5 wilków. Zidentyfikowano także co najmniej 128 rysi (Lynx lynx).
Inwentaryzacja wykorzystywała nowoczesne analizy genetyczne na szeroką skalę. Ponad 1000 próbek z całej Polski posłużyło do badania genetyki wilków. Ta metoda pozwoliła wykazać różnice genetyczne pomiędzy wilkami zamieszkującymi różne regiony kraju oraz ocenić dystans jaki pokonują podczas migracji.
Największe różnice genetyczne odkryto między wilkami karpackimi a resztą populacji. Wilki najczęściej migrują między północnym wschodem a zachodem kraju, znacznie rzadziej między Karpatami a północno-wschodnią Polską. Potwierdza to, że zachodnia Polska jest zasiedlana głównie przez wilki z Mazur, Podlasia i Suwalszczyzny, a najbardziej izolowane są wilki w Karpatach.
Badania genetyczne potwierdziły, że korytarze ekologiczne dla dużych zwierząt w Polsce nadal funkcjonują. Wskazano na potrzebę ich dalszej ochrony i poprawy drożności. Przyrodnicy zapowiadają, że w przyszłości przeprowadzone zostaną również badania genetyczne rysi.
Podczas siedmioletniej inwentaryzacji naukowcy zgromadzili 20 tysięcy różnorodnych informacji o populacjach wilków i rysi. Strona internetowa Zakładu Badania Ssaków PAN w Białowieży umożliwia miłośnikom przyrody odbycie niezwykłej wirtualnej podróży do świata tych drapieżników, pełnej zdjęć od badaczy i leśników.
Na koniec warto zwrócić uwagę na niektóre szczegóły dotyczące zwyczajów życiowych tych gatunków. Wataha, czyli grupa rodzinna, składa się zwykle z pary rodzicielskiej i młodych. Wilki przystępują do rui w lutym, a szczeniaki rodzą się na przełomie kwietnia i maja. Z 5-6 szczeniąt dojrzałości dożywa zazwyczaj tylko jedno. Młode wilki opuszczają watahę zwykle pod koniec pierwszego lub w drugim roku życia.
Wataha porusza się na terytorium o powierzchni 200 – 300 km kwadratowych. W Puszczy Białowieskiej, zagęszczenie waha się od 2 do 4 osobników na 100 km kwadratowych. Zasięg migracji młodych wilków może dochodzić do kilkuset kilometrów. Szukając miejsca do osiedlenia się, migrujące wilki wybierają tereny zalesione lub zabagnione.
Samce i samice rysia żyją oddzielnie, spotykając się częściej tylko w okresie rui. Terytoria samców są duże (około 150-250 km kwadratowych) i obejmują jedno do trzech terytoriów samic. Kocięta rodzą się od połowy maja, w dobrze ukrytych miejscach – w gęstych młodnikach, wykrotach lub zwałowiskach drzew. Od sierpnia młode postępują za matką, towarzysząc jej w wędrówkach, a potem także w polowaniach.