Refluks pęcherzowo-moczowodowy, nierzadko spotykana anomalność w obrębie układu moczowego dzieci, jest przypadłością polegającą na nieprawidłowym przepływie moczu – z pęcherza moczowego do moczowodów i dalej ku górze, co zależy od stopnia zaawansowania tej dolegliwości. Chorobę można zdiagnozować za pomocą podstawowego badania – cystouretrografii mikcyjnej. Sposób leczenia może obejmować profilaktykę przeciwbakteryjną, metody zapobiegające zaburzeniom funkcjonowania pęcherza moczowego lub interwencje chirurgiczne.
W prawidłowo działającym mechanizmie układu moczowego możliwe jest powstrzymanie cofania się moczu z pęcherza moczowego dzięki obecności zastawek w miejscu, gdzie moczowody wpływają do pęcherza. Moczowód sam tworzy taki mechanizm zastawkowy dzięki specyficznemu sposobowi przebicia ściany pęcherza – nie robi tego prostopadle, ale skośnie przez całkowitą grubość ściany (co powoduje, że odcinek moczowodu wewnątrz ściany jest dłuższy) i dalej biegnie przez pewien czas podśluzówkowo. Dzięki temu, kiedy mocz wypełnia pęcherz moczowy, ta część moczowodu zostaje „dociśnięta”, a droga powrotna dla moczu jest skutecznie zablokowana.
Jeżeli ten mechanizm funkcjonuje niewłaściwie lub jest uszkodzony, mówimy o pierwotnym wstecznym odpływie moczu. Refluks może jednak także wynikać z innych problemów, na przykład gdy w pęcherzu moczowym znajduje się wysokie ciśnienie z powodu obecności przeszkody w odpływie moczu lub gdy mięsień wypieracz znajdujący się w pęcherzu jest nadreaktywny.
Drogi odprowadzające mocz rozpoczynają się wewnątrz nerki, gdzie mocz jest przetransportowany cewkami zbiorczymi łączącymi się w przewód brodawkowy do mniejszych kielichów nerkowych. Te z kolei łączą się w większe, które uchodzą do miedniczki nerkowej. Od tego miejsca mocz przepływa już bezpośrednio do moczowodu.
Podstawowym badaniem diagnostycznym umożliwiającym wykrycie refluksu pęcherzowo-moczowodowego u dzieci jest cystouretrografia mikcyjna. Procedura ta obejmuje podanie dziecku, poprzez cewnik wprowadzony do pęcherza moczowego, środka kontrastowego. Następnie podczas mikcji (oddawania moczu) wykonuje się zdjęcia rentgenowskie, które umożliwiają zobrazowanie cofania się środka kontrastowego do moczowodu lub wyżej. Na podstawie tych obrazów można ustalić stopień refluksu. Badanie to pozwala również na identyfikację przeszkód znajdujących się poniżej pęcherza moczowego (na przykład zastawki cewki tylnej u chłopców).